Oryantalizmden -ya da şarkiyatçılıktan- bahsedeceğim bu yazıda çeşitli şarkiyatçılardan -özellikle Batılı şarkiyatçılardan- alıntılar yapacağım; böylece Batı'nın şark anlayışı konusunda daha gerçekçi -bazen de yanlı- bir fikre sahip olacağız.

Şarkiyatçılık, Batı'nın Şark'a yaklaşımını betimlemek için Edward Said'in kullandığı bir terim; Şarkiyatçılık ise yine Edward Said'e göre Şark'a yaklaşılmasını sağlamış olan bir disiplin.

Öncelikle dikkat etmemiz gerek şey kültürler arası farklılığın nasıl yaratıldığıdır. Bu farklılığın yaratılmasında Batılının kullandığı cephelerden bu yazımda ve sonraki yazılarımda mümkün olduğunca bahsedecek olsam da şunu hiçbir zaman aklımızdan çıkartmamakta fayda var: Bu farklılığı -ya da kültürleri ayıran cepheyi- hep Batı yaratmıştır ve Öteki'ne hakim olma, O'na hükmetme arzularıyla bu farklılığı perçinlemiştir.

Kültür arası farklılığı -Doğu ve Batı arasındaki farklılıktan bahsediyorum- İslamiyet, Hristiyanlık ya da Musevilik üçgeni içinde inceleyebiliriz. Ama bu derin konuya geçmeden önce birçok şarkiyatçının yaptığı gibi Dünya'yı Newton öncesi ve sonrası dönem diye ikiye bölmek istiyorum: Avrupalı Newton devrimini geçirmiştir; ancak Doğulu bu devrimi geçirmemiştir. En büyük fark burdan çıkmıştır. Bu farktan dolayı Şarklı zihniyet ile Batılı zihniyeti karşılaştıracak olursak:

• Şarklı zihniyet kesinlikten nefret eder. Bu zihniyet doğruluktan kolayca cayabilecek şekildedir.
• Avrupalı olguları açıklarken belirsizlikten kaçınır; her ne kadar mantık dersi almasalar da, Avrupalı doğuştan mantıkçıdır, doğası gereği kuşkucudur, bir önermenin doğruluğunu kabul etmezden önce kanıt ister.
• Şarklının aklı simetriden yoksundur. Akıl yürütmesi baştan savma betimlemelerle doludur. Eski Araplar diyalektik bilimde daha yüksek seviyelere ulaşmış olsalar da ardılları mantık yetisi bakımından son derece zayıftır.  Çoğu zaman doğru kabul ettikleri bir olaydan apaçık bir çıkarım yapamazlar bile.

Ancak şunu bilmek gerekiyor ki hep Batı Doğu'ya gitti. Doğu'nun egzotikliği Batı'yı bir şekilde hep çekti.

Diğer yazılarımda derinlikli olmasa da din konusunda yaratılmış cepheyi yazacağım...