Yalan söylemek, Cem Yılmaz'ın deyimi ile belki de paradoksal bir durumdur. Ben, yalan söylemenin yapısal durumundan ziyade, İngiltere'deki Portsmouth Üniversitesi çalışanı Hollanda'lı psikolog Aldert Vrij'ın araştırma sonucundan yola çıkarak inandırıcılığı yüksek olan yalanlar söyleyebilen yalancılarda bulunan 18 ortak özelliğe değineceğim... Vrij'e göre belli başlı özellikler, yalan söylemeyi kusursuzca yerine getirebilen kişilerde mevcut. Peki bu özellikler neler?

1. Manipülasyon Yeteneği: Vrij'e göre yalan söyleyebilen kişilerde devamlı bi' manipülasyon uğraşı vardır. Konuşma esnasında muhatabını etki altına almaya çalışır ve bunu yaparken de son derece soğukkanlıdırlar. Oldukça cesur tavırlar sergilediklerinden ve özgüvenleri de tam olduğundan ötürü, korkusuzca konuşabilirler. [6 Puan]
2. Doğrudan Fazla Sapmama: Yalan söylemenin tabii ki pek çok yolu vardır. Kimileri yalan söylerken tamamen alakasız bir hikaye seçer fakat iyi bir yalancı, hikayenin orjinalinden fazla uzaklaşmaz. Zira 'doğruya yakın' yalanların inandırıcılığı araştırmalara göre daha yüksek. Çünkü kurgu esnasında daha az zorlanılır. [4 Puan]
3. Zeka Faktörü: Yalan söyleyen kişinin zekası da son derece önemlidir çünkü yalancının üzerinde aşırı miktarda bilişsel yük olur. Bunu azaltmak ve ortadan kaldırmak için kişinin zekası bir hayli işlevseldir. [6 Puan]
4. Hızlı Düşünme: Konuşma esnasında ne kadar fazla sayıda "hmm", "ııı", "şeyy" gibi ifadeler kullanırsanız, söylediğiniz sözlerin inandırıcılığı da o oranda düşer. Bu yüzden doğruyu söylerken dahi yalan söylüyormuşsunuz imajı oluşabilir. İyi bir yalancı, hızlı düşünebildiği için bu tarz ifadelerden -özellikle- kaçınır ve sözlerinin inandırıcılığına halel gelmemiş olur. [6 Puan]
5. Özgün Düşünce: Ne kadar iyi yalancı olursa olsun, herkesin beklemediği bir soru olabilir. Bu sorular karşısında afallamamak için özgün düşünce kabiliyeti şarttır. [5 Puan]
6. Minimum Bilgi: Sorulan sorular karşısında olabildiğince az bilgi vererek, ayrıntılarla ilgili 'yalancı' durumuna düşmemeye çalışırlar. Bu sayede:"Acaba şu konuyla ilgili daha önce ne söylemiştim?" diye düşünmelerine de gerek kalmaz. [6 Puan]
7. Bilgi Gizleme Yeteneği: Her soruya direkt olarak cevap vermek bazen fazla sağlıklı olmayabilir. Bu gibi durumlarda olayın hatırlanmadığına ya da sorunun cevabının bilinmediğine değinmek, söylenmesi muhtemel yalanların onaylanması şartını ortadan kaldırır. [5 Puan]
8. Hazırcevap: Hazırcevaplılık, hızlı konuşmanın bir ürünü olarak düşünülse de aslında öyle değildir. Sorulan sorulara anında cevap verebilme, ciddi anlamda bir yetenektir. Bu yeteneğe sahip olan kişilerin söylemleri, anında belirdiğinden muhatap üzerinde 'ifadelerin doğru olduğu' kanısını uyandırır. [7 Puan]
9. Hatiplik: İyi bir yalancı olmak için konuşma kabiliyeti de bir o kadar önemlidir. Karşısındakini manipüle etme noktasında oldukça işe yarayan bir özelliktir hatiplik. [6 Puan]
10. Duygu Maskeleme: Konuşma esnasında yalan söyleyen kişinin duygularını maskeleyebilmesi de çok önemlidir. Asıl duygularını gizleyebilen bir yalancı, iyi bir yalancıdır. [6 Puan]
11. Özgüven: İyi bir yalancı, özgüven noktasında sıkıntı çekmez. Kendine güven, yalan söyleme zorluklarının büyük bölümünün aşılması anlamına gelmektedir. [6 Puan]
12. Tecrübe: Yalan konusunda tecrübeli kişiler, suçluluk, pişmanlık, üzüntü gibi duyguların ortadan kalkmasına yardımcı olur. Yalan konusunda deneyimi olmayan biri ise bu duygularının esiri olur ve kendini ele verir. [5 Puan]
13. Değişikliklere Uyum Sağlama: İyi bir yalancı şartların değişikliğine gizlilik içinde direkt olarak adapte olabilir. [5 Puan]
14. Fiziksel Güzellik: Yalancıların en belirgin özelliği ise fiziksel açıdan çekici olmalarıdır. Zira insanların dikkatlerini fiziksel özellikleri ile celb eder, ilgiyi farklı yöne kanalize ederler. [6 Puan]
15. İfade Yeteneği: İyi bir yalancının ifade yeteneği, sıradan bir insana göre çok daha üst düzeydedir. İnsanlar üzerinde iyi izlenim bırakma konusunda ustalardır. [6 Puan]
16. Rol Yapma: İyi yalancı, rol yapar; yalanlarına inanan kişileri gördükçe özgüvenleri artar ve bu sayede daha iyi yalanlar söylerler. [5 Puan]
17. Kuvvetli Hafıza: İyi bir yalancı, ayrıntılarla ilgili söylediklerini unutmaz. Çelişen ifadeler muhatabın dikkatini çekebilir. Bu yüzden ayrıntıları unutmamak önemlidir. [5 Puan]
18. Kuşkuyu Sezme: İyi bir yalancı karşısındakinin kuşkusunu sezmeyi iyi bilir. Bu sayede anında müdahalelerle inandırıcılığını artırabilir. [5 Puan]

Kısacası; usta yalancıların belli başlı bazı ortak özellikleri vardır ve bunları yukarıdaki maddelerle özetleyebiliriz.

Ne Kadar Usta Yalancısınız? (xx/100)

Peki yukarıdaki maddelere göre siz ne kadar iyi bir yalancısınız? Maddelerin sonlarında kaç puan üzerinden değerlendireceğiniz yazıyor. Bakalım yazarçizer okurları kendi puanlamalarına göre ne kadar iyi birer yalancı? =) Hesapladıktan sonra yazı ve puanınızla ilgili düşüncelerinizi aşağıdaki yorum bölümünden iletmeyi unutmayın!

Kaynak: Scientific American